Koning Willem-Alexander benoemt in zijn kerstspraak Nederlandse polarisatie. “We zijn te snel geneigd te denken: Wie is er fout? Wie is er schuldig? ”
De koning roept in zijn jaarlijkse kersttoespraak op tot verdraagzaamheid. Op Paleis Huis ten Bosch zei Willem-Alexander dat spanningen rond de oorlog in Israël en Gaza ook in Nederland voelbaar zijn. ‘Geen dijkverhoging’ kan dat volgens de vorst voorkomen.
In zijn zelf geschreven toespraak stelt de koning dat “mensen zich bang voelen”. “Velen hebben het idee dat we elkaar aan het kwijtraken zijn. Je snapt soms niet meer wat anderen bezielt. Zo dichtbij en toch vaak vreemden voor elkaar.” Maar volgens Willem-Alexander is kerst een moment om in de spiegel te kijken. “Wat kunnen we hier zelf aan doen?”, vroeg hij de televisiekijker.
Het antwoord ligt volgens de koning in “het omarmen van de menselijke maat, met begrip voor persoonlijke twijfels”. En: “de moed opbrengen om om terughoudend te zijn in het doorduwen van het eigen gelijk.”
De koning verwart verschillen tussen mensen niet met polarisatie “Tegenstellingen horen erbij. Maar de manier waarop we ermee omgaan is allesbepalend. Er zijn regels die voor iedereen gelden. Wij Nederlanders kennen een democratische rechtsorde. Die geeft ons houvast en zekerheid. Discriminatie in welke vorm dan ook is uit den boze. Het intimideren, bedreigen en schofferen van mensen is buiten de orde. Wie daarvoor kiest, verlaagt zichzelf en beschadigt onze gemeenschap.”
De koning benadrukte dat het inspanning vergt om ‘conflicten beheersbaar te houden’. “Vrede is geen gezapige rust, geen collectieve winterslaap.” Volgens Willem-Alexander drukt een afrekencultuur zwaar op de samenleving. “Als we boos zijn over dingen die ons raken, zijn we te snel geneigd te denken: wie is er fout? Wie is er schuldig? Een harde afrekencultuur maakt onze leefwereld onherbergzaam. Ze belemmert bovendien dat we samen verder komen en oplossingen vinden.”
Zoals altijd sloot de koning af met een positieve boodschap. Want: “Er is geen tweede Nederland. Wij vormen dit land samen. En het is nog steeds een van de allerbeste plekken op de wereld. Dat zal het blijven. Daar geloof ik in.” Afsluitend stelde hij: “Doe méé. Dan is er alle reden om de toekomst met hoop en vertrouwen tegemoet te zien.”
Kemal Rijken, schrijver van het boek ‘Monarchie’, vond het een ‘mooie toespraak’. Volgens hem móest de koning wel aandacht schenken aan de toenemende polarisatie. “Anders was er een spreekwoordelijke olifant in de kamer geweest. Grote tegenstellingen horen helaas bij 2023. En omdat de koning zich sinds zijn aantreden inzet voor verbinding, verwachte ik deze boodschap over polarisatie wel.”
Rijken herkende de hand van Jan Snoek, de tekstschrijver van de koning, die in het verleden ook met oneliners kwam. “Neem de zin over de dijkverhoging bijvoorbeeld. En later over dat vrede geen gezapige rust is.” Mooi vond de historicus ook hoe Willem-Alexander zijn persoonlijke ervaring als piloot besprak. “Dat we fouten mogen maken, en daar van moeten leren. Net zoals piloten zich door elkaars en eigen fouten proberen te verbeteren. Aan zo‘n opmerking zie je dat dit de kersttoespraak is. Voor een monarch is dit het enige moment in het jaar waarop hij in zijn persoonlijke woorden kan spreken.”
Volgens Rijken hintte Willem-Alexander in het stuk over de ‘democratische rechtsorde’ niet op de verkiezingswinst van de PVV of de formatie. “Hij begeeft zich liever niet op glad ijs.” Hij vervolgt: “De koning legde eerst de spelregels van de democratische samenleving uit, om daarna te zeggen waar hij vindt dat de grens ligt in het publieke debat.” Dat Willem-Alexander zei ‘het intimideren, bedreigen en schofferen van mensen is buiten de orde. Wie daarvoor kiest, verlaagt zichzelf en beschadigt onze gemeenschap’, vindt Rijken sterk maar ook ‘veilig’. “De meeste Nederlanders zullen die mening delen.” Dit artikel werd op 25 december 2023 gepubliceerd pp de site van dagblad Trouw.
Comments