Monarchieën symboliseren stabiliteit en eenheid. Dat maakt ze zowel krachtig als kwetsbaar. Kemal Rijken schetst de belangrijkste uitdagingen van dit oeroude instituut.
Op je troon blijven zitten lijkt dezer dagen geen sinecure als je de waslijst aan potentiële problemen overschouwt. Discussies over weinig transparante geldstromen, politici die pleiten voor een ceremoniële rol of de overgang naar een republiek, politiek neutraal blijven terwijl de jobomschrijving zich in een grijze zone bevindt, familieleden die schandalen veroorzaken. De spelregels van deze Game of thrones zijn er de laatste jaren niet eenvoudiger op geworden.
Toch situeren de boeiendste hoofdstukken in dit omvangrijke boek zich in het verdere verleden. Na een overbodige inleiding waarbij de koppen van Louis XVI en Marie Antoinette rollen, neemt de Nederlandse historicus Kemal Rijken ons op een meeslepende manier mee naar een van de meest kritieke momenten in het bestaan van de Europese vorstenhuizen: de Tweede Wereldoorlog. Want een oorlog waarin een dictator half Europa verovert, veroorzaakt niet alleen onnoemelijk menselijk leed, het is ook een existentiële bedreiging voor de monarchen van bezette gebieden.
Luipaardmotief
Hoe reageer je als vorst in een oorlogssituatie? Blijf je in je land om de troepen en bevolking moreel te steunen? Of kun je meer betekenen door het verzet aan te sturen vanuit het buitenland? De juiste keuze maken is vitaal. Kijk naar hoe onze Leopold III de monarchie in gevaar bracht door de regering in ballingschap niet te volgen naar Londen en te hinten op zijn rol in een door Duitsland overheerst Europa. Terwijl gevluchte vorsten - Buckingham Palace is in die dagen zowat een asiel voor buitenlandse staatshoofden - na de oorlog als symbool van onverzettelijkheid bejubeld werden.
Ook na de Bevrijding volgen moeilijke dilemma's. Wat met kolonies die zich willen losrukken? Terwijl Queen Elisabeth II succesvol een Commonwealth of Nations uit de grond stampte, zat Boudewijn te lachen als een boer met kiespijn tijdens Lumumba's beruchte speech.
De Europese monarchieën zijn bevolkt met markante personages, van koninginnen Wilhelmina die crystal meth gebruikt en Juliana die in de ban raakt van een gebedsgenezeres, tot de Deense Frederik IX met bodybuilderlijf, tatoeages en strakke zwembroeken met luipaardmotief. Toch verliest Rijken zich soms in anekdotiek, zeker als het over recentere gebeurtenissen gaat.
Wat in het begin een sterkte is van het boek - filmische beschrijvingen van markante gebeurtenissen - wordt op den duur voorspelbaar. Sommige passages lezen zelfs als samenvattingen van de royaltysectie uit de populaire pers. Toch bevat Monarchie een keur aan intrigerende verhalen. De balans over de toekomst van de monarchie maakt de lezer nadien zelf wel op.
KEMAL RIJKEN. 'Monarchie. Koningshuizen in Europa vanaf 1940, geschiedenis, uitdagingen en overlevingskansen'. Ambo Anthos, 536 blz., (EURO) 34,99
(e-boek (EURO) 14,99)
Comments