GroenLinks-PvdA sprak zich in de verkiezingscampagne nauwelijks uit over migratie, schrijft Kemal Rijken. Werk aan een eigen verhaal, net als de Deense sociaal-democraten.
Voor GroenLinks-PvdA, de partijcombinatie van lijsttrekker Frans Timmermans, was de monsterzege van Geert Wilders en zijn PVV van vorige week een zware domper. Op de uitslagenavond in Amsterdam namen verdriet en teleurstelling de overhand na het zien van de 35 zetels (een nacht later waren het er 37). „Hou mekaar nou even vast”, riep een emotionele Timmermans, om daar aan toe te voegen dat zijn partij niemand loslaat en voor iedereen wil opkomen. „Je hoort erbij!”
In de dagen erna organiseerden lokale afdelingen van GroenLinks-PvdA in Utrecht en Amsterdam samen met maatschappelijke organisaties demonstraties tegen Wilders. Angst, woede en verdriet waren alom aanwezig. Volgens de demonstranten brengt de PVV de democratie in gevaar en is het ‘twee voor twaalf’. Dat Nederland een politiek meerstromenland is, dat meer dan 75 procent van de kiezers niet op Wilders heeft gestemd en dat we een sterke democratie zijn met 175 jaar ervaring, werd achterwege gelaten. De linkse Pavlov-reactie was een feit.
Wat ook opviel was het in steenkolenengels uitgesproken „you are not alone!”, doelend op alle Nederlanders met een migratieachtergrond. Ikzelf ben er zo een, mijn vader was Turks, maar ik voel me niet aangesproken of angstig. Ik heb vertrouwen in onze democratie. En hoewel de PVV niet mijn keuze is, kan ik begrijpen dat anderen met een migratieachtergrond er wel op hebben gestemd. Net als autochtone PVV-stemmers hebben ze het sociaal-economisch vaak zwaar en voelen zij zich door de problemen rond migratie bedreigd. Ook zij beseffen dat we niet de middelen hebben om huizen, scholen, ziekenhuizen en andere voorzieningen te bouwen voor de vele nieuwkomers.
GroenLinks-PvdA beseft dat ergens ook wel. Deze partijcombinatie bood voor met name de PvdA een uitweg uit de politieke misère. Door deelname aan het kabinet-Rutte II hadden de sociaal-democraten zich immers kapot geregeerd. Dat kwam door het neoliberale beleid dat de PvdA met de VVD uitvoerde, maar ook door de migratiecrisis van 2015 waar het kabinet geen goed antwoord op leek te hebben. Kiezers die in 2012 op de PvdA hadden gestemd, lieten het ruim vier jaar later massaal afweten: de partij zakte van 38 naar 9 zetels.
Na het teleurstellende volgende verkiezingsresultaat in 2021 (weer 9 zetels) zocht de PvdA toenadering tot GroenLinks. Met succes. Er werd geleerd van de fouten uit Rutte II, en er kwam een uitgebreide migratiesectie in het gezamenlijke verkiezingsprogramma. Zo wilde de linkse combinatie uitgeprocedeerde asielzoekers efficiënter terugsturen en migranten aan de randen van Europa snel duidelijkheid geven over toelating. Ook moest de asielketen beter worden, de arbeidsmigratie geregeld worden en overlast gevende asielzoekers aangepakt worden. Binnen EU-verband zou een allesomvattende oplossing voor migratie moeten komen.
Van deze plannen viel in de afgelopen campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen echter weinig te merken. Waar het kabinet gevallen was over het asielbeleid en het thema migratie dus dé hoofdkwestie van deze verkiezingen werd, bleef Timmermans nagenoeg onzichtbaar op het onderwerp. In plaats daarvan werd ingezet op zijn bestuurlijke ervaring en contacten in Europa. Ook het klimaat, onderwijs, de zorg en sociaal-economische onderwerpen waren in de GroenLinks-PvdA-campagne dominant. Het leek alsof de voorzichtige Timmermans geen verhaal mocht hebben over migratie, misschien wel omdat de GroenLinks-achterban dat niet zou trekken. De partijcombinatie dreef de 65 procent van alle kiezers die juist wilde dat het nieuwe kabinet veel meer zou doen om migratie terug te dringen, daarmee in de armen van andere partijen, waaronder de PVV. Wat volgde was een teleurstellend resultaat op verkiezingsavond.
Voor het onderwerp migratie had de linkse partijcombinatie kunnen kijken naar de sociaal-democraten in Denemarken. Zij hebben twee verkiezingen op rij gewonnen, leveren met Mette Frederiksen sinds 2019 de premier en zijn in de peilingen nog steeds de grootste. Een eigen verhaal op migratie dat aansluit bij wat de meeste Deense kiezers vinden heeft daarbij geholpen. Net als bij ons is in Denemarken immers een grote meerderheid van de kiezers voor een stringent migratiebeleid.
In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd hebben de sociaal-democraten de standpunten van de rechts-radicale Deense Volkspartij niet overgenomen. Ze ontwikkelden een eigen plan met de titel ‘Rechtvaardig en realistisch’. Een greep daaruit: om te voorkomen dat migranten verdrinken in de Middellandse Zee moeten er Deense aanmeldpunten in derde landen komen. Wie daar wordt toegelaten, mag naar Denemarken komen. Het gaat om een paar duizend vluchtelingen per jaar. Ook wil de partij niet selecteren op afkomst of religie en meer investeren in de economische ontwikkeling van Afrika. In beide gevallen vindt de Volkspartij het tegenovergestelde.
Het nieuwe plan op migratie werd een jaar voor de verkiezingen van 2019 gepresenteerd, waarna een publiek debat losbarstte waar Frederiksen niet voor wegliep. Door overtuigend het eigen verhaal te houden werd de partij aantrekkelijker voor Denen met zorgen over migratie. Toegegeven, dankzij de ‘opt-outs’ die toenmalig premier Poul Schlüter in 1993 in Brussel regelde, is het voor Denemarken makkelijker een eigen asielbeleid te voeren. Toch raad ik de PvdA – met GroenLinks – aan te leren van de harde les die deze verkiezingen met zich meebrengt.
Blijven hangen in emoties helpt niet. GroenLinks-PvdA (en andere progessieve partijen) zou daarom het eigen migratieverhaal beter moeten uitbouwen en uitdragen, zodat kiezers met zorgen op dat gebied weten dat ze ook daar serieus terecht kunnen – want iets zegt mij dat migratie bij de volgende verkiezingen opnieuw de hoofdkwestie kan zijn.
Comments