Kemal Rijken beschrijft in “Monarchie”, de belangrijkste vorstenhuizen in Europa vanaf de Tweede Wereldoorlog, en laat zien hoezeer het handelen van de Europese vorsten de loop van de gebeurtenissen in onder meer Nederland, Engeland, België, Spanje en Scandinavië, heeft beïnvloed. Schitterend!
Het christelijke koningschap heeft vanaf 754, zijn stempel gedrukt op de machtsverhoudingen in West-Europa en heeft het koningschap gelegitimeerd en gesanctioneerd. De erfenis van het christendom in Europa is omstreden. Religie en Verlichting lijken moeilijk samen te gaan in het Westen. Tegelijkertijd is de geschiedenis van de monarchieën in alle Europese landen, onlosmakelijk verbonden met ontwikkelingen die zich in de loop van vele eeuwen hebben voorgedaan in het christendom en de katholieke kerk.
In de 16de eeuw streefden monarchen, vooral die van het Spaans Rijk zoals Keizer Karel V, ernaar hun feodale bestuur meer te centraliseren en versterken door de gewestelijke en stedelijke autonomie op te heffen en de adellijke privileges te beperken. De Reformatie werd door vooral veel Duitse vorsten aangegrepen om zich af te zetten tegen de paus en de keizer, omdat het lutheranisme een grotere rol toedichtte aan de koning. In de 17de eeuw gingen onder meer de Pruisische en Franse koningen, met name de ‘Zonnekoning’ Lodewijk XIV, nog een stap verder: de absolute monarchie.
Sinds het einde van de Eerste Wereldoorlog zijn de meeste Europese monarchieën afgeschaft. Tegenwoordig zijn er weliswaar nog 12 soevereine monarchieën in Europa. Van deze zijn er zeven een koninkrijk. Denemarken, Noorwegen, Zweden en het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland hebben een premoderne oorsprong, de koninkrijken der Nederlanden en België werden gesticht in respectievelijk 1815 en 1830. Het koninkrijk Spanje, ontstaan uit een personele unie van 1479 tussen Castilië en Aragon, die in 1716 tot eenheid werd gesmeed, werd tweemaal onderbroken in 1873-1874 en 1931-1939, maar is hersteld in 1947/69 en ging in 1978, over tot een constitutionele monarchie.
“Om de moderne monarchie te kunnen bevatten”, schrijft Kemal Rijken, “moeten we terug naar de negentiende eeuw, waarin de Europese monarchieën als instituut zijn ontstaan. Daarom begint het boek met de onthoofding van de Franse koning Lodewijk XVI, een gebeurtenis die er in de rest van Europa in hakte en later voor de consensus zorgde dat een constitutionele monarchie beter was dan een republiek.
De proloog laat tevens zien hoe de huidige vorstenhuizen middels de huwelijkspolitiek van weleer, aan elkaar verbonden zijn. Het verhaal kan pas echt beginnen na het omvallen van een aantal grote monarchieën in de eerste helft van de twintigste eeuw. Samen vertellen de zestien hoofdstukken over het verloop van de moderne Europese monarchie, wat uiteindelijk leidt tot een antwoord op de hamvraag, of er tegen het einde van deze eeuw nog monarchieën in Europa zullen zijn?”
De koninklijke families zijn vaak al decennia lang met elkaar verbonden door huwelijken en oorlogen, en hun geschiedenissen grijpen telkens in elkaar. Toch ziet ieder koningshuis zich voor andere opdrachten en dilemma’s gesteld. Bovendien moeten zij voortdurend nadenken over de media, de politiek en hun rol en invloed in een steeds veranderende samenleving. Aan de hand van talloze pakkende anekdotes, verhalen en thema’s schetst Rijken een levendig beeld van de Europese monarchen en hun families. Ook maakt hij de balans op. Hebben we aan het eind van deze eeuw nog koningshuizen in Europa?
“Passen monarchieën, die in wezen negentiende-eeuwse instituten zijn”, zo vervolgt Rijken, zich voldoende aan, aan de moderniteit, democratie en maatschappelijke verhoudingen aan, of houdt het een keer op? Oftewel: hebben we aan het einde van deze eeuw nog koningshuizen in Europa? Om antwoord te vinden op deze en andere vragen ben ik in juli 2020 aan dit boek begonnen.
Het is een uitgebreid onderzoek geworden waarvoor ik een groot aantal bronnen heb geraadpleegd – boeken, artikelen, films, documentaires, geluidsopnames, podcasts en sociale media – en allerlei interviews heb afgenomen en achtergrondgesprekken heb gevoerd. Veel mensen en organisaties – waaronder hoven van koningshuizen – verleenden graag hun medewerking.
Onder de geïnterviewden bevinden zich politici, deskundigen en soms zelfs een ex-monarch – in Bulgarije gaf oud-koning Simeon II een interview. Ik heb de huidige monarchieën van Europa minus Vaticaanstad en Andorra, en de gewezen Balkanmonarchieën plus Italië onderzocht – samenlevingen die vaak nog worstelen met voormalige koninklijke families in hun midden”.
“In dit boek komen allerlei personen aan bod die in Europese monarchieën een rol hebben gespeeld: van koningen en vorsten tot politici en beroemdheden. Met name de daden, keuzes en karaktertrekken van de koningshuisleden spelen een grote rol bij de ontwikkeling van de monarchie. Wijlen koningin Elizabeth II vormt een rode draad in het verhaal. Haar lang leven en regeerperiode omvatten namelijk het hele tijdsbestek van dit boek. Met regelmaat is te zien hoe zij zich op eigen wijze wist aan te passen aan de moderniteit”. Zeker lezen!
Comments