Kabinet-Schoof Dick Schoof worstelt met de kerntaken van het premierschap, ziet Kemal Rijken. En toch is hij op dit moment de juiste persoon voor de baan. Door Kemal Rijken Met het kerstreces in zicht werd minister-president Dick Schoof tijdens zijn wekelijkse persconferentie gevraagd hoe hij terugkijkt op de eerste turbulente maanden van zijn kabinet. „Hoe heeft u dat van dichtbij ervaren?”, vroeg een journaliste. Schoof antwoordde „dat het af en toe een bumpy ride was, maar dat dit kabinet ondertussen wel degelijk ook resultaten boekt”, om er later aan toe te voegen dat hij er „nog steeds opgewekt” staat en dat een bumpy ride „soms ook leuk” kan zijn. Schoofs hobbelige rit begon in juli in de Tweede Kamer met het debat over de regeringsverklaring. Toen werd hem door D66-leider Rob Jetten gevraagd om afstand te nemen van een denigrerende tweet van zijn minister Fleur Agema (Zorg, PVV) over de hoofddoek van Tweede Kamerlid Esmah Lahlah (GroenLinks-PvdA). Dat zij die draagt, maakte voor de kersverse premier helemaal niets uit. „U bent voor mij gewoon een mens”, zei Schoof, die beloofde te zullen normeren. Later bleek de links-progressieve oppositie hem nog steeds weinig vertrouwen te schenken en het nadeel van de twijfel te geven. Daags na de klopjacht in Amsterdam op Joden en Israëliërs van 7 november, waarbij voornamelijk moslimjongeren in beeld waren geweest, zei hij dat er sprake was van „een integratieprobleem”. Zijn woorden werden door velen op de linkerflank opgevat als een oordeel over álle Nederlandse moslims.
Crisissfeer
Intussen zwalkte Schoofs kabinet van crisis naar crisis. De begrotingsruzie over de koopkracht, de spanning over noodwetgeving voor het asielbeleid, de crisissfeer rond het vertrek van staatssecretaris Nora Achahbar (Financiën, NSC); situaties die konden ontstaan door een gebrek aan regie. Van premier Mark Rutte was bekend dat hij in vooroverleggen conflict tussen bewindslieden in de kiem smoorde. Zijn opvolger slaagt hier lang niet altijd in: Schoof worstelt met verbinden, managen en oplossen – de kerntaken van een premier.
Waarom dan toch Schoof? Allereerst is duidelijk dat de premier ondanks – of wellicht juist dóór – zijn turbulente eerste maanden veel geleerd heeft. Hij wordt zichtbaar beter in debatten en persconferenties, en niemand trekt in twijfel dat hij een harde werker is.
Daarnaast moeten we niet vergeten dat hij een buitengewone krachttoer moet uitvoeren: drie van de coalitiepartijen ontbeert het aan regeringservaring en de vierde heeft een nieuwe leider die haar autoriteit nog moet vestigen. Bovendien moeten deze partijen vorm geven aan ‘s lands eerste ‘extraparlementaire kabinet’, een experiment dat vraagt om het uitvinden van nieuwe spelregels. Ga er maar aan staan. Daar komt nog bij dat Schoof geen politieke ervaring en achterban heeft. Dat ligt aan de wens – in lijn met het regeringsexperiment – een premier te hebben die uit géén van de vier coalitiepartijen komt. In de eindfase van de formatie werd voor de nieuwe premier een ambitieuze profielschets opgesteld, die onlangs in het AD naar buiten kwam. Uit de krant: „De minister-president is oud-bewindspersoon en heeft ervaring met Kamerdebatten. Ook het internationale en Brusselse vergadercircuit moet hem bekend zijn. Hij moet kunnen verbinden in eigen land. Hij moet er staan met de naderende oorlogsdreiging op het internationale toneel. Moet ook met media kunnen omgaan. Moet verstand hebben van economie en financiën. En misschien wel cruciaal: ervaring hebben met het managen van grote crises.” Zeker acht bekwame ex-bewindspersonen werden benaderd, maar niemand wilde de baan. Topambtenaar Schoof wilde wel en werd te elfder ure door de vier coalitiepartijen uitverkoren.
Was er dan geen alternatief? Jazeker. PVV-leider Geert Wilders. Zijn partij werd de grootste bij de verkiezingen en volgens de traditie – sinds 1973 leverde de grootste coalitiepartij de premier – had hij de baan moeten krijgen. Wilders in het Torentje zou echter problematisch geweest zijn. Behalve dat de PVV-leider geen verbinder en oplosser is, heeft hij ook geen ervaring met crisismanagement. En normerend optreden? Gezien zijn handelsmerk van beledigen, wegzetten en discrimineren zou hij daarin ongeloofwaardig zijn geweest.
Pro-Russische retoriek
Wilders voldoet ook niet aan de functie-eisen voor het buitenland. Wilders in Brussel, het Witte Huis of bij de Verenigde Naties? Het zou bij velen een ongemakkelijk gevoel hebben veroorzaakt. Ook zijn er zijn vriendschappen met omstreden figuren als Viktor Orbán, Marine Le Pen en Benjamin Netanyahu. En was het niet Wilders die de Doema toesprak en pro-Russische retoriek bezigde op tv-zender Russia Today? Met hem als premier zou onze goede internationale positie te grabbel zijn gegooid, zeker ook in de moslimwereld, waar onze bedrijven en diplomaten door zijn anti-islamstandpunten in gevaar zouden zijn gekomen.
Nee, dan liever Dick Schoof, de pragmatische oud-ambtenaar die zich inzet om het algemeen belang te dienen; een hardwerkende premier die zijn best doet om problemen aan te pakken en er voor alle Nederlanders te zijn.
Voorlopig kan hij ermee doorgaan, want uit de recente politieke crisissen blijkt dat geen van de coalitiepartijen nieuwe verkiezingen wil. Ze houden elkaar vast. Het kabinet zou er dus veel langer kunnen zitten dan velen denken of wensen. In deze tijd van terugblikken en vooruitkijken zegen ik daarom: tel uw zegeningen met premier Schoof.
Kemal Rijken is auteur, politicoloog en historicus. Momenteel werkt hij aan een boek over polarisatie in Nederland.
Dit artikel verscheen op 27 december 2024 op de site en op 28 december 2024 in de papieren versie van NRC.
Comments